Tarihteki olayların ve tarihsel sürecin belirlenmesinde en önemli veriler yapılan ticaretler sayesinde ele geçirilmektedir diyebiliriz. Ticaret denilince de en başta deniz ticareti akıllara gelmektedir. Bu haftaki yazım da sualtı arkeoloğu olarak tarihsel açıdan bize net bilgiler veren denizlerimizde ki batıklardan Uluburun batığına değinmeye çalışacağım.
Uluburun batığı, Antalya Kaş'ın yaklaşık 10 km güneydoğusuna yakın bir yerde bulunmuş M.Ö. 14. yüzyılın sonlarına tarihlenen, Geç Tunç Çağı gemi enkazıdır. Batık, Bodrum, Yalıkavak'tan bir sünger dalgıcı olan Mehmed Çakır tarafından 1982 yazında keşfedilmiştir.
1984-1994 tarihleri arasında toplamda 22413 dalış yapılarak 11 kampanya sonucunda Akdeniz'in en önemli Geç Tunç Çağı buluntularından biri olarak nitelendirilen batık açığa çıkarılmıştır. MÖ 14. yüzyılın sonlarında kaybolmuş eşsiz bir tarih gün ışığına çıkmıştır. Yaklaşık 15 metre boyunda olan ve Sedir ağacından yapılan geminin, arka kısmı 44 metre, ön kısmı(pruva) ise 52 metre derinlikte bulunmuştur. Taşımakta olduğu malzeme ise 61 metre derinliğe kadar yuvarlanmıştır.
Sedir ağacından yapılmış olan geminin dendokronolojik tarihlemesine göre Uluburun gemisi MÖ 1.300’de batmıştır. Geminin boyu yaklaşık 15 metre, eni 5 metredir ve 20 ton yük taşıdığı tahmin edilmektedir. 10 ton bakır ingot ve 1 ton kalay geminin ana yükünü oluşturmaktadır. Ayrıca kil kavanozlar, pithos dediğimiz içerisinde genellikle tahıl, bakliyat, zeytinyağı ve şarap bulunduran büyük küpler, tunç aletler, devekuşu yumurtaları, mühürler ve heykelcikler, besin maddeleri, savaş aletleri bulunmuştur. Ayrıca gemide balık avlandığını gösteren balık ağı kurşunları, ağ onarımında kullanılan mekikler, olta iğneleri ile ucu çatallı bir balık zıpkını gibi malzemeler ele geçirilmiştir.
Geminin milliyetinin tanımlanmasında güçlük çekilmesine rağmen orta doğu kökenli olduğu tahmin edilmektedir. Geminin muhtemel ticaret rotası Suriye-Filistin kıyılarından ya da Kıbrıs’tan Ege’ye doğrudur.
Batıklarla ilgili aklımızda fikir oluşması açısından ele geçirilen besinlere değinecek olursak; badem, çam fıstığı, incir, zeytin, üzüm, aspir, çörek otu, sumak, kişniş, nar, birkaç adet buğday ve arpa tanesi gibi ürünler bulunmuştur.
Derinliklerdeki başka batıklarda görüşmek üzere…
Ahmet MEKE
CBS Uzmanı / Arkeolog