Sayıştay Başkanlığı’nın 2023 Yılı Denetim Raporları gözünden üniversitelerimize bakmaya devam ediyoruz. Geçen yazımızda idare kaynaklı toplam 71 (yetmiş bir) bulgunun 18 (on sekiz) tanesine bakmıştık. Şimdi sırasıyla diğerlerine bakalım.

19- Üniversiteye ait iktisadi işletmelere ihalesiz ve bedelsiz olarak iş verilmesi ve üniversite kaynaklarının iktisadi işletmelere mevzuatına aykırı olarak aktarılması

Burada durmak gerekiyor. Çünkü Sayıştay Başkanlığının toplam 168 üniversite denetim raporlarına baktığımızda böyle bir tespite sadece Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi’nde rastlanıldığını görüyoruz.

Bildiğiniz gibi geçen yıllarda Turizm Fakültesi Gastronomi ve Mutfak Sanatları Bölümü öğrencilerinin ders gördükleri Akyaka’daki bina boşaltılarak kampüse alınmıştı. Boşaltılan bu bina ise uygulama oteline dönüştürülmüştü. Yönetimin bu tasarrufunda şimdilik bir sorun görünmüyor ancak burasının ihalesiz ve bedelsiz olarak üniversitenin iktisadi işletmesine işlettirilerek üniversite kaynaklarının iktisadi işletmeye aktarıldığı tespit edilince Sayıştay haklı olarak konuya mim koymuş bulunmaktadır.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Hesap verme zorunluluğu” başlıklı 8'inci maddesinde aynen: “Her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanlar, kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleştirilmesinden, raporlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumludur ve yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zorundadır” hükmüne yer verilmiştir.

Yine aynı Kanun’un 2'nci maddesinde de kamu zararı; kamu görevlilerinin kasıt, kusur veya ihmallerinden kaynaklanan mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunması, olarak tanımlanmıştır.

Kamunun taşınmazlarının kiralama işlerini düzenleyen 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun “Kapsam” başlıklı 1 inci maddesinde: “Genel bütçeye dâhil dairelerle katma bütçeli idarelerin, özel idare ve belediyelerin alım, satım, hizmet, yapım, kira, trampa, mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ve taşıma işleri bu Kanunda yazılı hükümlere göre yürütülür” hükmü bulunmaktadır.

Kamu Sosyal Tesislerine İlişkin Tebliğin “Amaç ve kapsam” başlıklı 1'inci maddesinde ise aynen: “Bu Tebliğin amacı, merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri, döner sermayeli kuruluşlar, kamu iktisadi teşebbüsleri, kamu bankaları ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarının tasarrufunda bulunan eğitim ve dinlenme tesisi, misafirhane, kreş, çocuk bakımevi, spor tesisi ve benzeri sosyal ve destek amaçlı tesislerden dinlenme amacıyla veya diğer amaçlarla yararlanacaklardan alınacak yemek, konaklama ve diğer hizmet bedellerinin tespitinde ve elde edilen gelirlerin kullanımında uyulacak usul ve esasları belirlemektir.” hükmüne yer verilmiştir.

Kamu Sosyal Tesislerine İlişkin Tebliğin yukarıda yer verilen hükmü uyarınca, Üniversite bünyesinde kurulu uygulama otelinin bu tebliğ uyarınca işletilmesi gerekirken yönetimin söz konusu uygulama otelini Üniversite İktisadi İşletmesi tarafından işletiliyor olması mevzuata aykırılık teşkil etmektedir.

Ayrıca 2886 sayılı Kanun uyarınca, üniversitelerce gerçekleştirilecek kiralama işlemlerinin bu kanun hükümlerince yapılması gerekirken iktisadi işletmenin ayrı bir tüzel kişiliği bulunmadığı dikkate alındığında söz konusu uygulama otelinin ihalesiz ve bedelsiz olarak iktisadi işletme tarafından işletilmesi doğru olarak kabul edilse bile, iktisadi işletmenin faaliyetlerinin üniversitenin tabi olduğu harcama mevzuatına ve ilgili yasal düzenlemelere göre yürütülmesi gerektiği hususu da Sayıştay’ın tespit ettiği bir başka husus olmuştur.

Yapılan denetimlerde, Muğla ili Akyaka Mahallesinde bulunan ve Turizm Otelcilik Meslek Yüksek Okulu Bünyesinde kurulu bulunan uygulama oteli işletmesinin Kamu Sosyal Tesislerine İlişkin Tebliğ ve 2886 sayılı Kanun hükümleri göz ardı edilerek ihalesiz ve bedelsiz olarak İktisadi İşletmeye verildiği yetmiyor gibi üniversite personeli olan altı kişinin burada çalıştırılıp maaş, sigorta vb. giderlerinin üniversite kaynaklarından karşılanması da sanki işin tuzu biberi olmuştur. Adı üstünde bu personeller kamu personelleridir ve maaş vb. giderleri üniversitece ödenmektedir. Hâlbuki bu tür işletmelerde çalıştırılacak personellerin giderlerinin diğer cari giderler gibi iktisadi işletme tarafından karşılanması gerekmektedir.

Otelde tespit edilen usulsüzlükler bu kadarla da bitmemiş görünüyor. Üniversitenin Yapı İşleri Daire Başkanlığı da 275.284,39 TL tutarındaki yine bu işletmeye ait çeşitli mal ve hizmet alım bedelini ödemiş görünürken yönetimin ayrıca bu iktisadi işletmeye yönergesi ile ihdas edilen iktisadi işletme genel müdürü, genel müdür yardımcısı ve işletme müdürlerinin 2023 yılı içerisinde maaş, fazla çalışma ve sosyal güvenlik kurum karşılığı olarak 1.106.872,47 TL ‘sını da herhangi bir yasal dayanağa dayandırmaksızın ödediği görülmüştür.

Kaldı ki, yukarıda bahsi geçen iktisadi işletme yönergesi ile iktisadi işletme de zaten bir yönetim kurulu oluşturulmuştur. Yönergeye göre, biri başkan olmak üzere beş üyeden oluşan bir yönetim kurulu bulunmaktadır. Zaten beş yönetim kurulu üyesi bulunan bir iktisadi işletmede, genel müdür, genel müdür yardımcısı ve işletme müdürü adları altında personel istihdam edilmesi 5018 sayılı Kanun’un yukarıda da değinilen 8'inci maddesi ilkelerine açıkça aykırılık teşkil etmektedir. Nitekim büyük ölçüde kamu kaynağı kullanılarak ve kira bedeli de ödenmeksizin işletilen uygulama oteli, söz konusu yönerge ile ihdas edilen kadrolara ödenen maaş, fazla çalışma ve sosyal güvenlik kurum karşılıkları sebebiyle zarar edeceği çok açıktır ve etmiştir de.

Üniversitemizin konuyla ilgili başkanlığa bir cevabı da olmuştur. Cevabında, iktisadi işletmenin Üniversite bünyesinde kurulu bir birim olduğu, dolayısıyla söz konusu yerin ihalesiz ve bedelsiz olarak işletilebileceği ifade edilmiştir. Ancak başkanlık iktisadi işletmenin üniversite bünyesinde kurulmuş ve ayrı bir tüzel kişiliğe sahip olmasa da, üniversitenin bir birimi gibi işletilmediğini, üniversite muhasebe sistemi dışında faaliyet gösterdiğinin açık olduğunu belirterek, söz konusu iktisadi işletmenin harcama yaparken herhangi bir harcama mevzuatına tabi olmaksızın bağımsız bir işletme olarak davrandığını, bunun yanı sıra, iktisadi işletmenin tüm zararının zaten bir yönetim kurulu varken istihdam edilen personelden kaynaklandığı da aşikâr iken bu şekilde personel istihdam edilmesinin bile açıkça bu işletmenin kamu idaresi bünyesinde faaliyet göstermediğinin göstergesi olduğunu belirtmiştir.

Sonuç olarak, her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanların, kaynakları etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak kullanması ve söz konusu uygulama otelinin yukarıda bahsi geçen Kamu Sosyal Tesislerine İlişkin Tebliği’ne göre işletilmesi gerektiği değerlendirilmektedir.

Kaç defadır yazıyoruz, yazacağız da. Sayıştay gibi önemli ve işinin ehli bir denetim kurumuna rağmen bu tür kusur ve eksiklikler her duyarlı vatandaşımız gibi bizim de canımızı sıkmakta. Kamu kaynakları tıpkı diğer pek çok üniversitede olduğu gibi bizim de yıllardır görev yaptığımız, göz bebeğimiz gibi gördüğümüz üniversitede de yerinde ve doğru kullanılmayarak, 5018 sayılı Kanun’un yukarıda değinilen hükmüne aykırı davranılmıştır.

Bazı kusurlar vardır, ‘memur yapmış, gözümüzden kaçmış’ der kapatır, açacağınız ufak bir soruşturmayla zararı telafi edebilirsiniz ama böyle bir işlemin, yönetimin en üst organlarının bilgisi olmadan uygulanmaya konması mümkün görülmemektedir. Görülen şu ki; üniversitemiz yönergesi ve belirlediği yönetim kuruluyla uygulama otelini işletecek bir iktisadi işletme kurmuş ancak bunun üstüne yine bu işletmeye dışarıdan hiçbir mevzuata bağlı kalmadan yaptığı mal ve hizmet türü alımlarla hem yeni yöneticiler belirlemiş hem de bir ilki yapmış görünmektedir.

Bakalım üniversitemizden konuyla ilgili nasıl bir hamle ve kamuyu tatmin edici nasıl bir açıklama gelecek ve Akyaka’daki üniversitemize ait uygulama otelinin deve mi kuş mu olduğunu hep beraber göreceğiz.

Erdal ÇİL