Mitoloji denilince hepimizin aklına Yunan veya Antik Mısır’a ait tanrılar, tanrıçalar ve yaratıklar geliyor olabilir. Ancak çoğumuzun bilmediği bir gerçek var; Türk mitolojisine ait ögeler. Genellikle dini inançla düşünüldüğü için yaratık gibi kavramlara pek inanmıyoruz. Ama kahramanlık ve doğaüstü varlıklara ait birçok hikayemiz olduğu da bir gerçek. Kısacası en az Yunan kadar dikkat çekici bir Türk mitolojisi olduğunu bilmemiz gerekiyor.

Türk mitolojisi, Türklerin inanmış oldukları mitolojik bütüne verilen isimdir. Eski efsaneler, Türk halklarının eski ortak inancı Tengricilikten öğeler taşımaktan ziyade sosyal ve kültürel olgularla doludur. Bunların bazıları sonradan İslamiyet’in etkisiyle değişmiştir. Yaradılışın başından bugüne yeryüzünde kök salan büyük milletler ve medeniyetler arasında yer alan Türkler, mitoloji ve destanlar noktasında dünyanın en zengin uygarlıklarından biri konumundadır. Mitoloji konusunda Grek, Çin ve Hint uygarlıklarıyla adı ilk sıralarda geçen Türk mitolojisi, bugüne kadar gelen mitosları ve destanlarıyla ağırlığını fazlasıyla hissettirmektedir. Türk mitolojisinin en önemli özelliklerinden biri de etkileşim içerisinde bulundukları toplulukların inanç sistemlerinden etkilenmeleri olmuştur.

Çeşitli ilişkiler kurdukları milletlerin inanç sistemlerinden bazı unsurları kendi kültürleriyle harmanlayarak yeniden yorumlamışlardır. Türk milletinin dünyada çok geniş bir coğrafyaya yayılarak yaşadığı göz önüne alınırsa bu durum son derece normaldir.

Türklerin yüzyıllar boyunca en önemli komşusu Çinliler olmuştur. Haliyle bizlere ait olan birçok unsur da Çinlilerin yazılı kaynaklarında yer almıştır. Bu bakımdan Türk mitolojisinin en önemli kanıtları Çin kayaklarında karşımıza çıkmaktadır. Deniz Karakurt Türk Mitoloji Ansiklopedisi’nde Çin milletine ait olan ve M.Ö. 330 yılından kalan bir yazıda Türk mitolojisinin en önemli efsanelerinden olan Asena efsanesi ile karşılaşıldığını ifade etmiştir.

Türk Tanrıları genel olarak iyilik yapmaktan hoşlanırlar. Yiğit, mert ve doğrudurlar. İyilik yapmayı, bereket ve bolluk dağıtmayı, adaletli olmayı ana görevlerinden bilirler. Tanrıların da birçoğu şefkatli, merhametli ve cömerttirler. Cezalandırıcı ve kötülük tanrılarının sayısı oldukça azdır. Yunan mitolojisinde iyi tanrılar kategorisinde olan tanrıların bile zaman zaman insanlara kötülük yaptığı ya da ceza verdiği görülmektedir. Ancak bu durum Türk mitolojisinde yoktur. Türk mitolojisinde iyi tanrılar kategorisinde olan tanrılar hiçbir şekilde insanlara ceza vermemekte ve kötülük yapmamaktadırlar. Fuzuli Bayat’ın Kadim Türklerin Mitolojik Hikâyeleri eserinden edinilen bilgiye göre kendisine vaat edilen kurban sunulmayınca bile merhametinden dolayı insanları cezalandırmaya kıyamayan tanrı Ülgen bu işi kötülük tanrısı Erlik Han’a devretmiştir. Ülgen’e sunulmayan kurbanlar için insanları Erlik Han cezalandırmaktadır. Böylelikle insanlar hem Ülgen’e kurban sunmak zorunda kalıyorlardı hem de aracı olan Erlik Han’ın gazabından kurtulmak için Erlik Han’a kurban sunmak zorunda kalıyorlardır.

Bu haftaki yazımda Türk Mitolojisi üzerinde kısaca değinmeye çalıştım. Önümüzdeki haftalarda yeni konularda görüşmek dileğiyle.